Dzieci w wieku przedszkolnym bardzo często reagują emocjonalnie na pojawiające się na ich drodze niepowodzenia. Wiele z nich wyraża żal, smutek lub złość, jeśli nie potrafi sobie poradzić z danym zadaniem. Przedszkolaki zaczynają również brać udział w różnego rodzaju grach z zasadami i regułami oraz w zabawach z elementami rywalizacji. W związku z tym bardzo spragnione są zwycięstwa i domagają się przywileju powodzenia. Jak jednak wspierać dzieci w sytuacji gdy doświadczają niepowodzenia?
Dziecko w miarę swojego rozwoju tworzy pewne koncepcje myślowe, zamiary oraz dążenia, które zamierza spełnić. Czasami uzyskuje powodzenie, a innym razem niepowodzenie, które może rodzić w nim poczucie żalu. Rozwijanie własnej tożsamości kształtowane jest u dziecka w odniesieniu do rodziców i opiekunów oraz innych dzieci. Poprzez reakcje aprobaty lub dezaprobaty dorośli kreują sposób w jaki dziecko postrzega swój wizerunek oraz siebie ocenia. Zadaniem rodziców jest wspieranie dzieci w przeżywaniu niepowodzeń, ale także pokazywanie im, że bardzo istotna jest włożona w dane zadanie praca, zaangażowanie, zabawa, które wiążą się z danym działaniem, a nie wyłącznie bycie najlepszym. Wyrazem wsparcia powinno być także właściwe definiowanie „niepowodzenia”. Nie powinno się go traktować jako porażki czy przegranej, ale raczej pewnego rodzaju próby, wyzwania czy zadania.
Jakie można zastosować praktyczne rady?
1. Wesprzyj dziecko, gdy znajduje się w sytuacji, której nie może podołać.
Towarzysz dziecku podczas przeżywania trudnych emocji, spróbuj je wraz z dzieckiem nazwać, a także wyraź swoje współczucie i zrozumienie, delikatnie zachęcając do podjęcia kolejnej próby. Można dziecku udzielić niewielkiej pomocy oraz pochwalić jego zmagania i efekt końcowy
2. Stwórz dziecku bezpieczne sytuacje.
Kreuj sytuacje w których dziecko może się zmierzyć z porażką na bezpiecznym, rodzinnym gruncie. Można tutaj wykorzystać gry planszowe i zabawy typu ściganki czy mocowanki, czyli aktywności w których raz się wygrywa, a innym razem przegrywa. Kiedy dziecko wystosuje komunikat „Ja zawsze przegrywam!” można mu wtedy przypomnieć, że owszem ono przegrało, ale w poprzedniej zabawie na pozycji przegranej był tata. To pomaga dzieciom przełamywać fałszywe przeświadczenie o ciągłych porażkach. W bezpiecznych warunkach mogą też wyrażać swoje uczucia.
3. Zdefiniuj pozytywne znaczenie rywalizacji.
Zwróć uwagę dziecku, że najważniejsza nie jest wygrana, ale zaangażowanie, włożony wysiłek i staranie się, a pomimo przegranej dziecko dobrze się bawiło i przyjemnie spędziło czas. Możemy także dodać, że następnym razem dziecko będzie miało kolejną szansę
4. Nie porównuj dziecka do rówieśników.
W przypadku porównywania lepiej porównywać postępy dziecka do jego dotychczasowych osiągnięć, czyli wyznaczać poziom dla każdego dziecka.
5. Daj dziecku czas.
Aby wsparcie jakie dajesz swojemu dziecku mogło zaowocować potrzeba konsekwentnych powtórzeń i odpowiedniego czasu, a także pewnej „dojrzałości”, którą dziecko nabywa z wiekiem.
Należy pamiętać, że różnorodność osobowości i temperamentów dzieci wymaga od nas poszukiwania najlepszych, indywidualnie dopasowanych strategii wspierania ich w przeżywaniu porażek. Najważniejsza jest jednak nasza obecność. Dajmy dziecku możliwość skonfrontowania się z własnymi, często trudnymi emocjami, jednocześnie przypominając, że nasza miłość jest niezależna od jego osiągnięć.
Bibliografia:
1. „Zawsze najlepszy gracz? Jak dzieci reagują na niepowodzenia” [w:] „Zanim wkroczy specjalista… Jak pomóc dzieciom w trudnych sytuacjach. Przewodnik dla nauczycieli i rodziców”. Agnieszka Wentrych. Wydawnictwo Bliżej Przedszkola, Kraków 2016.